Aleksander Dzwonkowski
Biografia
Ur. 15 II 1907 w Petersburgu. Zm. 23 III 1977 w Warszawie.
Aktor teatralny i filmowy. Ukończył szkołę średnią, potem Kursy Wokalno-Dramatyczne H. J. Hryniewieckiej w Warszawie (uczęszczał na nie w latach 1927-1930). Debiutował w 1931 w Teatrze Miejskim w Grodnie w Nadziei. Kolejno należał do zespołów: Teatru Objazdowego Województwa Białostockiego, Teatru Miejskiego w Bydgoszczy, Teatru Miejskiego w Wilnie, Teatru Polskiego w Poznaniu. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939; 17 września dostał się do niewoli, został jednak zwolniony z powodu złego stanu zdrowia. W czasie okupacji niemieckiej pracował jako kelner w "Ognisku Aktorów" w Warszawie. Od lutego 1945 występował ponownie w Teatrze Miejskim w Częstochowie. W kolejnych latach był aktorem Teatru Polskiego w Poznaniu, Teatru Polskiego w Warszawie.
W latach 1954-1957 występował w warszawskim Teatrze Domu Wojska Polskiego. Po zmianie nazwy, kontynuował współpracę jako aktor etatowy Teatru Dramatycznego w latach 1957-1959, 1960-1964.
W Teatrze Domu Wojska Polskiego debiutował 22 lipca 1955 roku w głośnym Weselu Stanisława Wyspiańskiego w reż. Maryny Broniewskiej i Jana Świderskiego. Do najwybitniejszych ról Dzwonkowskiego należały role grane w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, takie jak: Wang (Dobry człowiek z Seczuanu, 1956), tytułowy bohater w Szwejku (1957), po którym to spektaklu Jan Kott pisał o Dzwonkowskim, że jest „prawdziwym aktorem teatru Brechta”:
„(…) Tu niewątpliwie wysuwa się na czoło Aleksander Dzwonkowski w roli tytułowej. Jest znakomity - w miarę prostoduszny, w miarę ciepły, w miarę śmieszny. Trudno i tym razem nie wspomnieć niezapomnianego Woziwody z Dobrego człowieka. A zatem Rene, Kosiński i Dzwonkowski po raz drugi, i nowymi zgłoskami, zapisali się chlubnie w historii inscenizacji Brechtowskiego dramatu.” (Zofia Sieradzka, „Głos Pracy” nr 22, 1957)
„(…) Ostania premiera Teatru Wojska jest wielkim sukcesem Aleksandra Dzwonkowskiego. Dzwonkowski wykłada scena po scenie filozofię równowagi moralnej wobec historii. To właśnie nazywa się "kreacją roli": harmonijne rozłożenie zadania, dyktowanego przez tekst, na ruch, głos, wygląd zewnętrzny, na tempo, w jakim wloką się jego przypowieściowe gadki, nawet sposób palenia.” (Stefan Treugutt, „Teatr” nr 6, 1957)
Alfred III (Wizyta starszej pani, 1958),
„(…) Spośród ogromnej plejady wykonawców na czoło wybija się Dzwonkowski w roli Illa. Artysta przeprowadził w sposób konsekwentny i wstrząsający stan osaczenia, w którym się znalazł. Jest zaszczutym, nędznym zwierzęciem, skazanym na zagładę.” (Jacek Fruhling, „Orka” nr 12, 1958)
„(…)Rola ALEKSANDRA DZWONKOWSKIEGO jest w pełni kreacją. Dzwonkowski w doskonały sposób ukazuje małego, dość podłego człowieczka, któremu los każe być bohaterem antycznej tragedii. Lęk i klęskę zaszczutego człowieka odgrywa Dzwonkowski wstrząsająco, budzi dreszcz. Nie mniej przejmujący jest w ostatniej godzinie życia Alfreda Illa, zamordowanego zbiorowo i legalnie, gdy nikt go nie chciał zabić na własne konto.” (JASZCZ, „Trybuna Ludu” nr 69, 1958)
Sierżant policji, prowokator (Policjanci, 1958), Akki (Anioł zstąpił do Babilonu, 1961) oraz Podkolesin (Ożenek, 1961):
„(…) Zgodnie z intencją autora i tradycją teatralną, której u nas punktem najwyższym była kreacja Jaracza, postać ta pozostała ustawioną centralnie. Aleksander Dzwonkowski, świadomie nie licząc się nawet z wytrzymałością widza, stworzył kreację fajtłapy i flegmatyka doskonałego, i rozwlekał w nieskończoność, "smakował" śmiesznostki swojego bohatera. Artysta analizuje w swojej grze każdą reakcję bohatera, świetnie rozwiązuje mówione i "nieme", oparte na geście, monologi.” (Józef Szczawiński, „Kierunki” nr 47, 1961)
Dzwonkowski jako jeden z czołowym aktorów Teatru Dramatycznego tworzył role charakterystyczne w jednym z ważniejszych polskich teatrów przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.
Od 1964 do końca 1975 współpracował z Teatrem Narodowym. Ostatnią jego rolą był Zjubin (Protokół pewnego zebrania) w Teatrze na Woli (prem. 29 X 1976).
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994
Encyklopedia Teatru Polskiego: http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/6234/aleksander-dzwonkowski