Osoby

PĄGOWSKI Rafał Konstanty (19 X 1890 Płońskj - 25 IV 1967 Warszawa), aktor. Był synem Mikołaja P. i Marii z Orlińskich, jego towarzyszką życia była, od okresu wojny, Stefania Kochanowska. W 1921 ukończył w Warszawie klasę dram. przy Szkole Muz. Z. Płoszko-Iwanowskiej, w sez. 1922/23 został słuchaczem Instytutu Reduty i brał równocześnie udział w pracach T. Reduta. W sez. 1923/24 był już wymieniany w zespole artyst. tego teatru. Po zawieszeniu działalności Reduty, w sez. 1924/25 występował w T. im. Słowackiego w Krakowie (np. w roli Staszka w "Turoniu" dał wg E. Haeckera "wyborny typ parobczaka"), po reaktywowaniu zaś jej działalności w Wilnie wrócił w 1925 do zespołu i był z nim związany do 1931. Grał m.in. Fujarkiewicza ("Dom otwarty"), Konstantego ("Lekkoduch"), Kaleba ("Świerszcz za kominem"), Porucznika Trottera ("Kres wędrówki"), Pustaka ("Fircyk w zalotach"), Juklego ("Sędziowie"). Uczestniczył w objazdach artyst. m.in. w Białymstoku (1927), Toruniu i Gdańsku (1930); jednocześnie brał udział w pracach organi­zacyjnych, pełnił funkcję intendenta. M. Orlicz wspominając niezwykłą dbałość o stroje scen. w Reducie pisał: "w zakresie tym, zwłaszcza w Wil­nie, ogromne zasługi położył swoją czujnością i zapobiegliwością jeden z członków zespołu, cichy pracownik i tęgi aktor, jeden z najmniej mówiących ludzi w Reducie, a najwięcej czynnych, sercem naprawdę oddany sprawom Reduty - Konstanty Pągowski". Także w notatce pośmiertnej zatnieszczonej w "Teatrze" napisano o P., że był jednym z "najwierniejszych i najbliższych współpracowni­ków pana Juliusza", aktorem "przechowującym piękne tradycje Reduty". W 1931 wrócił wraz z Redutą do Warszawy. W sez. 1931/32 występował w T. Ateneum, a w 1932/33-1934/35 w T. im. Słowackiego w Krakowie pod dyr. J. Osterwy; grał tu m.in. księdza Logę ("Fantazy"), Grzegorza ("Kor­dian") - wg "Teatru" była to "jedna z najpiękniej­szych ról" P., Starca ("Wyzwolenie"), Radostowca ("Uciekła mi przepióreczka"). W 1935-37 był aktorem T. Polskiego w Poznaniu, w 1937-39 łódz. T. Miej­skich. Wskutek wybuchu wojny nie wystąpił na scenie T. Ateneum w Warszawie, w zapowiedzianej na 5 IX 1939 prem. "Żeglarza". W 1940-41 grał w T. Polskim w Wilnie takie role, jak: Sędzia ("W małym domku"), Sobieniewski ("Klub kawalerów"), Fa­bian ("Wieczór Trzech Króli"), Zgoda ("Świętoszek"), Bukański ("Uciekła mi przepióreczka"). Po zajęciu miasta przez Niemców pracował jako ogrodnik. W sez. 1944/45 wrócił do zespołu Pol. T. Dramaty­cznego w Wilnie i zagrał m.in. Papkina ("Zemsta"). W maju 1945 z t. wil. przybył do Torunia i do października 1945 występował na scenie T. Ziemi Pomorskiej. W 1945-48 grał w T. Wojska Pol. w Łodzi, w sez. 1948/49 w łódz. T. Kameralnym Domu Żołnierza. W tym czasie prowadził też wy­kłady z charakteryzacji w PWST w Łodzi. Ważniejsze role łódz. to: Bartłomiej ("Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale"), Rotmistrz ("Damy i huzary") i Radost ("Śluby panieńskie"). W tej ostatniej, wg prasy, "przypominał dawne role Mieczysława Frenkla" (cyt. za E. Udalską). Po opuszczeniu Łodzi do końca życia związany był z t. warsz.: Współ­czesnym (od 1949 do 15 III 1951), Polskim (1951-54), Nowej Warszawy (1954-55), Narodowym i Współczesnym (1955-57), ponownie Polskim (1957-67). Grał m.in. Tobiasza Czkawkę ("Wieczór Trzech Króli"), Jaskrowicza ("Grzech"), Tielegina ("Wujaszek Wania"). Ostatnią jego rolą był Emeryt ("Poczta się nie myli") na scenie STS w 1966. W recenzji R. Szydłowski napisał o P.: "wystąpił tu z powodze­niem bardzo dobry aktor starego pokolenia, nawią­zujący bardzo intymny kontakt z publicznością, któ­rego pamiętamy z wielu przedstawień sprzed lat". W dniu 30 VI 1966 otrzymał nagrodę jubileuszową z okazji czterdziestopięciolecia pracy scenicznej.
Bibl: Alamanach 1966/67; Ciesielski: Teatr pol. w Gdań­sku; Hist. filmu t. 3,4; Kaszyński: Teatr łódz.; Krasiński: Teatr Jaracza; Kuchtówna: Wielkie dni; Listy Osterwy (il.); Marczak-Oborski: Teatr czasu wojny (il.); Mrozińska: Szkoła; Mrozińska: Trzy sezony; O zespole Reduty; Orlicz (il.); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 417; Simon: Spis przedstawień Reduty; Szczublewski: Żywot Osterwy; T. przy ul. Cegielnianej (E. Udalska; tu błędnie imię P. - Kazimierz); Wilski: Szkolnictwo: Naprzód 1925 nr 52 (E. Haecker); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 215, 231, 259-263; Prz. Teatr, i i Film. 1924 nr 10; Teatr 1967 nr 15; Trybuna Ludu 1966 I nr 227 (R. Szydłowski); Życie Warsz. 1967 nr 99, 100; Afisze, programy, IS PAN; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, T. Polski Warszawa; Gawlik: Teatr Letni w Łodzi; Turowski: Teatr w Łodzi.
Ikon.: W. Dunin-Marcinkiewicz: P. jako Leśny Dziadek (Zaczarowane koło), akw., 1927 - PWST Warszawa; A. Bilski: P.-wędkarz, karyk., akw., 1937, repr. fot. IS PAN; L. Jeśmanowicz: P. jako Rektor (Żeglarz), karyk., piórko, kredka, ok.1939-40 oraz P. jako Dulski (Moralność pani Dulskiej), karyk., tusz, kredka, ok. 1939-40 - IS PAN; Fot. - Arch. Dok. Mech., IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1947 - Zakazane piosenki (f.); 1950 - Dom na pustkowiu (f.); Fragm. kroniki z 1962, Arch. WFD; Ma­teriały - Archiwum TVWarszawa.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR; Role - Arch. Dok. Mech.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994