Osoby

Bronisław Dąbrowski (11 XI 1903 Bielce k. Kiszyniowa -10 IV 1992 Kraków), aktor, reżyser, dyr. i kier. artyst. teatru, pedagog. Kształcąc się w ros., potem pol. gimn. w Kijo­wie w 1. 1912-18 uczęszczał do T. Studya S. Wysockiej na lekcje deklamacji (1916), sta­tystował w "Kościuszce pod Racławicami" Anczyca w reż. J. Osterwy na scenie T. Polskiego (1917), recytował, brał udział w przedstawie­niach szkolnych (Pastuszek, Ułan w "Betleem polskim" 1918). Po zdaniu matury w Poznaniu (1920), brał udział w przedstawieniach amat. R.Gantkowskiego (tyt. rola w "Kordianie" Sło­wackiego 1921). W 1.1921-23 był słuchaczem wydz.dram. Konserwatorium Muz. w Pozna­niu, gdzie aktorstwa uczyli go min. N. Młodziejowska-Szczurkiewiczowa i R. Żelazo­wski. Równocześnie, już od 1 V 21 do końca sez. 1924/25 należał do zespołu aktorskiego pozn. T. Polskiego. Debiutował rolą Świstunowa ("Rewizor" Gogola), później grał np. Filona ("Balladyna" Słowackiego), Lechona ("Lilla Weneda" Słowackiego), Jana ("Zmartwychwstanie" Rostworowskiego), Jurowicza ("Karykatury" Kisielewskiego), Percineta ("Romantyczni" Rostanda). Jeździł po prowincji z programem bajek dla dzieci, z Z. Barwińską i R. Gantkowskim z koncertami poetyckimi i fragm. sztuk odwiedzał skupiska polonijne w Wes­tfalii i Nadrenii. W sez. 1925/26 był w T. Pol­skim w Warszawie, zagrał kilka mniejszych ról, jak np. Kapitan Corso ("Madame Sans-Gene" Sardou) i William Touret ("Król" Caillaveta i Flersa), po czym wyjechał do Lwowa. W 1.1926-28 na scenie lwow. T. Miejskiego grał około 20 różnorodnych ról, m.in. Poetę ("Noc śnieżysta" Rybickiego), Baltazara ("Wiele hałasu o nic" Shakespeare'a) i Rosenkranca ("Hamlet" Shakespeare'a). W 1928 zadebiuto­wał tamże jako reż. przedstawieniem "Czupurka" Hertza. W 1.1928-32 był aktorem T. im. Słowackiego w Krakowie i odnosił sukcesy jako: Czarowic ("Róża" Żeromskiego), Lorenzo ("Kupiec wenecki" Shakespeare'a), Franek ("Niespodzianka" Rostworowskiego), Baltazar ("Wie­le hałasu o nic" Shakespeare'a), tyt. ("Kordian" Słowackiego). Nawiązał współpracę z TUR-em i chórem "Lutni Robotniczej". W 1932 zdał reżyserski egzamin ZASP-u. W tym samym roku powrócił do Lwowa i do 1936 był aktorem i reż. T. Miejskiego. Grał niewiele, np. Telemaka ("Powrót Odysa" Wyspiańskiego), Narze­czonego ("Nieprzyjaciółka mężczyzn" Antoine'a), Hr. Tupskiego ("Moja siostra i ja" Verneuila), Alfonsa ("Wesele Fonsia" Ruszkowskiego), Przo­downika ("Wyzwolenie" Wyspiańskiego). Sporo reżyserował, uznanie zyskały sztuki: "Rozkosz uczciwości" Pirandella, "Przeprowadzka" Ro­stworowskiego, "Kapitan z Koepenick" Zuckmayera, a zwłaszcza "Krzyk" Stefaniego i Ceria oraz "Igraszki muzyczne" Mackenzie. W 1. 1933-35 prowadził lektorat wymowy na Uniw. Jana Kazimierza, w lecie 1934 poznawał insceniza­cje i wybitnych ludzi teatru w Moskwie. Swe wrażenia opublikował w lwow. Chwili i Gazecie Artystów, wygłosił cykl odczytów na uniw. Lwowskim. Brał udział w kwietnio­wym zjeździe ZASP-u w Warszawie (1936) wy­głaszając referat o stanie t. pozawarszawskich i majowym Zjeździe Pracowników Kultury we Lwowie, gdzie recytował utwory W. Bronie­wskiego i L. Kruczkowskiego. Z powodu swych lewicowych sympatii musiał opuścić t. lwowski. Przeniósł się wówczas do Poznania i w sez. 1936/37 na scenie T. Polskiego reżyserował
"Wieczór Trzech Króli" Shakespeare'a, nowator­skie przedstawienia "Mirandoliny" Goldoniego i "Księcia Bezdomnego" Calderona-Słowackiego, w którym z wielkim powodzeniem grał Don Fernanda, ponadto Konrada w "Wyzwole­niu" Wyspiańskiego. Na scenie Opery Pozn. wystawił "Skalmierzanki" Basznego. W l. 1937-39 związany był z t. łódzkim. Wśród nowych jego inscenizacji znalazły się: "Świerszcz za kominem" wg Dickensa, "Figle Skapena" Molie­ra, "Rewizor" Gogola, "Antygona" Sofoklesa. Za­grał Kordiana w reż. L. Schillera. Na sez. 1939/40 został zaangażowany do T. na Pohu-lance w Wilnie. 14 IX odbyła się prem. "Szczę­śliwych dni" Pugeta w jego reż., po której opuścił Wilno i przybył do Lwowa. W Polskim T. Dramatycznym grał, reżyserował, a nastę­pnie wszedł w skład kolegium zarządzającego teatrem. Wystawił m.in. "Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej, "Wieczór Trzech Króli" Shakespeare'a, "Tanię" Arbuzowa, "Krakowiaków i Górali" Bogusławskiego, zagrał Żelskiego w "Domu otwartym" Bałuckiego. Współpraco­wał z lwow. radiem. Po wkroczeniu Niemców do Lwowa (czerwiec 1941) był inkasentem w gazowni, uczestniczył w konspiracyjnym życiu artyst., w koncertach i wieczorach lit., na strychu domu przy ul. Św. Zofii wystawił "Ich czworo" Zapolskiej (3 VI 44). Po ustąpieniu Niemców ze Lwowa, powołany na stanowisko dyr. reaktywowanego Polskiego T. Dramaty­cznego, zainaugurował działalność sceny tym­że spektaklem (19 VIII 44). Ponadto opracował m.in: "Wesele" Wyspiańskiego (grał Stańczyka) i "Uciekła mi przepióreczka" Żeromskiego (rola Przełęckiego), zorganizował przy teatrze Stu­dio Dram., którym kierował A. Bardini, współ­pracował z lwow. oddziałem ZPP, publikował w Czerwonym Sztandarze. Otrzymał tytuł zasłużonego artysty USRR. W końcu sierpnia 1945 zorganizował ewakuację zespołu lwow. do Katowic, gdzie objął dyr. T. Śląskiego, a 6 X t.r. zainaugurował działalność tej sceny "Weselem" Wyspiańskiego (grał Jaśka, później Stańczyka). W maju 1946 uruchomił Małą Scenę, w sez. 1946/47 Studio Dramatyczne. Do największych osiągnięć reżyserskich w tym okresie zaliczano jego inscenizacje: "Wieczoru Trzech Króli" Shakespeare'a (przygotowaną wkrótce w Poznaniu i Częstochowie), "Dwóch teatrów" Szaniawskiego (z rolą Dyrektora te­atru), "Tańca księżniczki" Morstina i "Snu nocy letniej" Shakespeare'a. Na początku sez. 1947/48 objął dyr. Miejskich T. Dramatycznych w Krakowie. Ten najciekawszy, najbardziej twórczy okres swej pracy, a zarazem powojen­nej historii sceny krak. zapoczątkował repliką głośnego, katowickiego "Wieczoru Trzech Króli", następnie wystawił "Klątwę" i "Warszawiankę" Wyspiańskiego, pol. praprem. "Owczego źródła" de Vegi, która stała się sukcesem ogólnopol­skim, mistrzowską realizację "Trzech sióstr" Czechowa, "Ożenku" Gogola, praprem. "Nie­mców" Kruczkowskiego, pol. prem. "Lubow Jarowaja" Treniewa, nagrodzoną w 1949 na Festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Warszawie, wreszcie "Balladynę" Słowackie­go. W lecie 1950 zrezygnował z dyrekcji t. krak., nadal sprawował kierownictwo artyst., a 15 IX t.r. objął dyr. i kierownictwo artyst. T. Polskiego w Warszawie, następnie został członkiem Kolegium Programowego przy Generalnej Dyr. Teatrów, Oper i Filhar­monii, potem Rady Artyst. przy MKiS. W 1.1950-53 wykładał na wydz. reżyserii warsz. PWST, w sez. 1952/53 kierował też T. Nowej Warszawy. Pochłonięty sprawami organizacyjnymi i programowymi reżysero­wał mniej: "Mądremu biada" Gribojedowa, "Lal­kę" wg Prusa, prezentowaną podczas gościnnych występów T. Polskiego i Kameral­nego w Moskwie, Leningradzie i Kijowie (li­piec 1954), "Lubow Jarowaja", powtórna inscenizacja. 11 I 55 złożył rezygnację z dyr. T. Polskiego i do 1 III t.r. pozostał kier. art. i reżyserem tego teatru. W kwietniu 1955 po­nownie wrócił do Krakowa na stanowisko dyr. i kier. artyst. T. im. Słowackiego, które spra­wował do końca sez. 1971/72. Zrealizował wówczas blisko 30 spektakli, wiele z nich zdo­było szeroki rozgłos i nagrody festiwalowe: "Kordian" i "Horsztyński" Słowackiego, "Wesele" (rola Dziennikarza) i "Wyzwolenie" (nagrodzone na ogólnopolskim przeglądzie inscenizacji sztuk Wyspiańskiego w 1958), "Dwa teatry" Szaniawskiego (rola Dyrektora teatru), "Zbrodnia i kara" wg Dostojewskiego, "Życie Galileusza" Brechta, "Więźniowie z Altony" Sartre'a, pol. praprem. "Żałoba przystoi Elektrze" O'Neilla, "Ocean" Sztejna (nagr. w Katowicach 1962), "Przygoda z Vaterlandem" Krucz­kowskiego (nagr. we Wrocławiu 1963), "Kra­kowiacy i Górale" Bogusławskiego, "Rzecz listopadowa" Brylla (nagr. "Dziennika Pol­skiego" 1963). Wiele swych prac scen. prezen­tował podczas występów t. krak. w Bra­tysławie (1957, 1959, 1962, 1966, 1972), Moskwie i Leningradzie (1960). W Kijowie (1969) zrealizował "Zemstę" Fredry. W swym bogatym dorobku artyst. miał też spektakle operowe przygotowane m.in. z zespołem T. Muzycznego Opery i Operetki w Krakowie: "Opowieści Hoffmanna" Offenbacha (1959), "Don Pasquale" Donizettiego (1962), "Halka" Mo­niuszki (1968). Wcześniej, 21 XI 65, "Halka" w jego reżyserii była jednym ze spektakli inaugurujących działalność warsz. T. Wielkie­go w nowym gmachu przy pl. Teatralnym. W Teatrze TV zrealizował m.in. "Króla Agisa" Słowackiego (1968) i "Letników" Gorkiego (1970). W 1. 1957-74 wykładał grę aktorską w krak. PWST, od 1966 miał tytuł prof. nad­zwyczajnego, w 1. 1963-68 był rektorem tej uczelni. Od 1970 był członkiem zasłużonym SPATiF-ZASP, od 1974 honorowym dyr. T. im.Słowackiego w Krakowie. Obchodził jubi­leusze: w 1962 40-lecia pracy scen., w 1978 75-lecie urodzin, 60-lecie pracy aktorskiej i 50-lecie reżyserii; w 1983 80-lecie urodzin, w styczniu 1989 85-lecie. Był autorem prze­kładów z jęz. rosyjskiego, esejów, artykułów nt. teatralne na łamach Teatru, "Życia Lite­rackiego", Kultury, Dziennika Polskiego, w Pamiętniku Teatralnym 1963 z. 1-4 opub­likował szkic pt. "Teatr Polski we Lwowie w la­tach 1939-1945". Jego 3-tomowe wspomnienia, zatytułowane "Na deskach świat oznaczają­cych" ukazywały się w Wyd. Literackim kolej­no w 1977,1978 i 1981 roku.
Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1991/92 tom XXXIII, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1997