Osoby

NOSKOWSKI Zygmunt, pseud. Łada (23 V 1880 Kon­stancja w Księstwie Badeńskim - 5 IX 1952 Poznań), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem -> Zygmunta N. i Stanisławy z domu Segedy. Uczył się w Klasie Dykcji i Deklamacji przy Warsz. Tow. Muzycznym, potem u S. Knake-Zawadzkiego w Krakowie. Na popisie szkol­nym w 1899 grał Papkina ("Zemsta"). W sez. 1899,1900 występował w t. pozn., latem 1900 w warsz. t. ogr. Wo­dewil, w 1901-05 w t. łódź. i z zespołem łódź. w warsz. Filharmonii. W 1906-10 był aktorem T. Małego w War­szawie: tu od 1908 także reżyserował. W sez. 1910/11 występował w t. wił., w 1911 ponownie w T. Małym w Warszawie. W 1912-19 pracował jako aktor i reżyser w T. im. Słowackiego w Krakowie, w sez. 1919/20 w T. Bagatela w Krakowie. Potem przeniósł się do Łodzi; tu w sez. 1920/21 był aktorem, a w sez. 1921/22 dyr. T. Miejskiego. W następnych sez. był aktorem ijreżyserem różnych t.: 1922/23 warsz. Rozmaitości, 1923/24 krak. T. Bagatela, 1924/25 T. Polskiego w Poznaniu, 1925/26 T. Letniego w Warszawie. W 1926 osiadł na stałe w Poznaniu; odtąd pracował w tutejszym T. Polskim jako aktor i reżyser do końca życia (z przerwą w czasie oku­pacji hitlerowskiej). Tu obchodził również jubileusze: w 1925 dwudziestopięciolecia, a w 1930 trzydziestolecia pracy scenicznej. Za pierwszym razem grał rolę Prefek­ta ("Walka kobiet"), a za drugim Łatki ("Dożywocie"). Syn kompozytora, brat znanego malarza, Tadeusza N., wy­rósł w atmosferze wysokiej kultury, cechującej również jego grę. W swoim repertuarze miał ponad siedemset ról, gł. komediowych i charakterystycznych. "Kształt­nie zbudowany, z miłym, lekko sarkastycznym uśmie­chem, o żywym oku, zwinny, umiejący się obracać w salonie, w rozmowie na scenie dowcipny, obdarzony naelektryzowaną werwą - po prostu wymarzony urwisz, sowizdrzał, wiercipięta, a pieszczoch", zaczął ka­rierę od lekkich amantów. Z czasem zagustował w rolach charakterystycznych, nawet "rozkochał się w siwych pe­rukach i łysinach i z jakichś zakamarków swego zawsze pełnego niespodzianek talentu umiał wydobyć starcze ruchy, głosy i czucia" (A. Grzymała-Siedlecki). Właści­wą domeną jego talentu był jednak repertuar komiczny, w którym wytworzył sobie z czasem własny styl; najbar­dziej - wg S. Dąbrowskiego - narzucało się tutaj "szybkie, lecz wyraźne, we francuskim stylu farsowym wyrzucanie długiej rakiety słów, co ogromnie przyśpie­szało tempo gry". Najważniejsze role: Nos ("Wesele"), Kusy ("Zaczarowane koło"), Zbyszko ("Moralność pani Dulskiej"), Piotr ("Mieszczanie"), Jakub ("Głupi Jakub"), Strzałka ("Skąpiec"), Poloniusz ("Hamlet"), Kaleb ("Świerszcz za kominem"); nadto cykl ról Fredrowskich, m.in. Jowialski ("Pan Jowialski"), Grzegorz i Kapelan ("Damy i huzary"), Dyndalski ("Zemsta"), Benet ("Pan Benet"), Łatka ("Dożywocie"), Lisiewicz ("Pan Geldhab"). Ostat­nią rolą N. był Sędzia ("Mistrz Pathelin").
Bibl.: Fredro na scenie (il.): Grzymała-Siedlecki: Świat aktor­ski; Koller: Gawędy; Scena pol. w Łodzi s. 184; Gaz. pozn. 1952 nr 220; Krak. Prz. teatr. 1920 nr 9; Teatr 1952 nr 18; Afisze, IS PAN.
Ikon.: W. Bartoszewicz: N. jako Kaleb (Świerszcz za komi­nem), rys., 1948 i jako Dyndalski (Zemsta), rys., 1951 -MT Warszawa; Fot. w rolach - IS PAN, MTWarszawa, SPATiF.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973