Osoby

FILUS Zbigniew Franciszek (18 V 1902 Uniejów k. Miechowa - 22 I 1975 Kraków), aktor, reżyser. Byl synem Wojciecha F. i Marii ze Stasiurków. Uczył się w Krakowie w gimn. Nowodworskiego, nast. tamże w Miejskiej Szkole Dram.; 24 VI 1925 w T. Miejskim w Krakowie brał udział w popisie uczniów szkoły. W sez. 1925/26 i 1926/27 wystę­pował w małych rolach w T. im. Słowackiego w Krakowie. W początkach kariery używał imienia Franciszek, natomiast od 1. trzydziestych i po wojnie wyłącznie imienia Zbigniew. Od 1927 występował w t. prowincjonalnych, m.in. w sez. 1927/28 grał w T. Miejskim w Sosnowcu. Przez ok. dziesięć lat współpracował z rozgłośnią Pol. Radia w Krakowie jako aktor, reżyser słuchowisk i autor szkiców lit. z cyklu "Piękno ziemi ojczystej". W sez. 1938/39 i na pocz. 1939/40 występował znowu w Krakowie w T. im. Słowackiego, m.in. jako Paweł ("Łobzowia-nie"), Grzempielewski ("Marcowy kawaler"). Wiosną 1944 grał w oficjalnym Krak. T. Powszechnym. Po wojnie występował najpierw pod dyr. K. Adwentowicza: od kwietnia do września 1945 w T. Miejskim w Katowicach, a w sez. 1945/46 w T. Powszechnym im. Żołnierza Pol. w Krakowie; później nadal w Krakowie: w sez. 1946/47 w T. im. Słowackiego i T. Kameralnym TUR, 1947/48 w T. Powszechnym TUR (tu także reżyserował), 1948/49 w T. Młodego Widza. W sez. 1949/50 występował w T. Śląskim w Katowicach, potem wrócił na stałe do Krakowa. Od 31 V 1950 gościnnie reżyserował i grał tyt. rolę Makara Dubrawy w T. Nowym w Łodzi. Od sezonu 1950/51 do końca 1954/55 grał i reżyserował (np. "Pana Damazego") w krak. T. Młodego Widza; od grudnia 1954 występował też jako Populescu ("Hrabina Marica") w krak. Operetce Tow. Przyja­ciół T. Muzycznego. Reżyserował w T. Nurt w Nowej Hucie ("Pan Prezydent miasta Krakowa w kłopotach"). Od sez. 1955/56 do końca 1970/71, tj. do przejścia na emeryturę, występował w Starym Teatrze.
Przez wiele lat związany z t. krak., przed wojną grał niewielkie role i nie wybił się; po wojnie należał do cenionych aktorów i miał wiele dobrych ról, przede wszystkim charakterystycznych, jak m.in. w 1945 w Katowicach Cześnik ("Zemsta"), a w Krakowie w T. Powszechnym: Ojciec ("Dwa te-try"), Pułkownik Claus ("Burmistrz Stylmondu"), w T. im. Słowackiego: Major ("Fantazy"), w T. Kame­ralnym: Prezes ("Wariatka z Chaillot"), w 1949 w Katowicach: Henryk Topolski ("Lekkomyślna siostra") i Makar ("Makar Dubrawa"), w krak. T. Młodego Widza: Damazy ("Pan Datnazy"), Szambelan ("Pan Jowialski"), wreszcie w Starym T.: Stary Ekdal ("Dzi­ka kaczka", 1957), Fuchs ("Kolega", 1961), Czepiec ("Wesele", 1963). Po wojnie zagrał w kilku filmach.
Bibl.: Almanach 1974/75; Hist. filmu t. 3, 4; Linert: T. Śląski; Sto lat Starego Teatru; Żywot: Dwadzieścia sezo­nów; Dz. Pol. 1965 nr 4 (il.); Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 204; Afisze i programy, IS PAN; Akta, ZASP.
Ikon.: J. Jurjewicz: F. jako Szpicel (Samotny biały żagiel), rys., repr. Echo Krak. 1951 nr 116; Fot. - Bibl. Nar" IS PAN, MTWarszawa.
Film.: 1949 Za wami pójdą inni (f.); 1950 - Dwie brygady (f.); 1954 - Piątka z ulicy Barskiej (f.); 1959 - Orzeł (f.); 1970 - Znicz olimpijski (f.); Materiały film. z 1963, Arch. WFD.
Nagrania: Role - Red. Dok. Inf. PR.
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994