Osoby

FETTING EDMUND ANDRZEJ (1927-2001) - aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, piosenkarz, muzyk jazzowy;
Ur. 10 XI 1927 w Warszawie. Jego kariera artystyczna przebiegała dwiema, choć często zazębiającymi się drogami: aktorską i muzyczną.
Studia aktorskie rozpoczął w warszawskiej PWSA (później PWST), ale ich nie ukończył, usunięty za "brak talentu". Egzamin eksternistyczny zdał w 1951 w PWST w Warszawie. Zadebiutował 4 XI 1949 w sztuce G. Companeeza Przyjaciel przyjdzie wieczorem w Teatrze Ziemi Opolskiej (wówczas Państwowe Teatry Śląsko-Dąbrowskie. Scena Opolska), z którym związany był do 1950.
Kolejne sezony (1951/52 i 1952/53) spędził w zespole aktorskim Teatru im. W. Bogusławskiego w Kaliszu. Był także asystentem reżysera, m.in. w sztuce Grzesznicy bez winy A. Ostrowskiego (prem. 13.12.1952). Później kilkakrotnie występował podczas Kaliskich Spotkań Teatralnych (m.in. w 1982).
W latach 1953-56 występował na deskach Teatru Jaracza i Nowego w Łodzi oraz przez krótki okres w warszawskim Teatrze Komedia.
Od 1957 w gdańskim Teatrze Wybrzeże, gdzie w przedstawieniach reżyserowanych przez A. Wajdę, J. Golińskiego i Z. Hübnera stworzył swoje najwybitniejsze kreacje, m.in. Pola w Kapeluszu pełnym deszczu - w spektaklu grał także standardy jazzowe na fortepianie (1959), w Hamlecie - rola tytułowa, Raskolnikowa w Zbrodni i karze Dostojewskiego, po której Aleksander W. Kral pisał na łamach "Teatru": "Edmund Fetting, który mocno mnie zainteresował jako Benko w Makbecie - w Zbrodni i karze mógł niemal zachwycić. Był niespodzianką aktorską przedstawienia, które Raskolnikow istotnie prowadził nie schodząc niemal ze sceny. Idealny w sylwetce zewnętrznej, o napiętych gorączką nerwach, dynamiczny, chorobliwie skupiony, a jednocześnie rozdygotany wewnątrz i wybuchowy - potrafi przetransponować genialną analizę Dostojewskiego na gest, nerwowy odruch, rytm kroku, spojrzenia, ruchy głowy czy wreszcie poszczególne intonacje". Rola Joego w Zabawie jak nigdy Saroyana na II Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu w 1960 uznana została za najlepszą kreację aktorską.
Po powrocie do Warszawy grał w teatrach: Dramatycznym (1960-66) - m.in.: Newton w Fizykach, Poeta w Śmierci porucznika Mrożka, Ateneum (1966-74) - m.in.: Wywoływacz w Maracie Sade'a, Doc we Wspólniku.
Najciekawsze role stworzył w Powszechnym (1974-79 i 1980-84) za dyrekcji Z. Hübnera. Były to: Philippeaux w Sprawie Dantona S. Przybyszewskiej (nagroda indyw. na I Opolskich Konfrontacjach Teatralnych - Klasyka Polska w 1975), Senator Logan w Buffalo Billu A. Kopita, Charles Forestier w Bel-Ami i jego sobowtórze L. Codignola (wszystkie w 1975), Hrabia Henryk w Nie-Boskiej komedii Z. Krasińskiego, Lekarz w Odpocznij po biegu W. Terleckiego (1976), Antonio w Burzy W. Szekspira (1978), Robert w Zdradzie H. Pintera (1979), Profesor w Spiskowcach J. Conrada (1980), Markiz de Ploeuc w Upadku N. Griega.
Potem we Współczesnym (1979-80), Na Woli (1984-86) i Kwadrat. Łącznie zagrał kilkadziesiąt pierwszo- i drugoplanowych ról teatralnych. Obok wymienionych do najciekawszych należały: Chlestiakow w Rewizorze M. Gogola, Porfiry w Zbrodni i karze F. Dostojewskiego.
Niemal od początku istnienia telewizji blisko z nią współpracował. Zagrał prawie w stu spektaklach poniedziałkowego Teatru Telewizji, Teatru Prozy, m.in. w Tolerancji T. Różewicza, a także w Teatrze Sensacji i Teatrze "Kobra". Współpracował również ze Studiem Opracowań Filmów w Warszawie, gdzie na potrzeby kinematografii i telewizji stworzył kilka wybitnych kreacji w dubbingu, m.in. w Dwunastu gniewnych ludziach Lumeta (reż. polskiej wersji jęz. Z. Dybowska-Aleksandrowicz). Był także lektorem czytającym komentarze do filmów dokumentalnych.
Współpracę z filmem rozpoczął w 1953 jako narrator w Piątce z ulicy Barskiej A. Forda. Potem zgrał kilka mniejszych ról, by w 1961 zabłysnąć pierwszoplanową kreacją w Zaduszkach T. Konwickiego. W 1967 wystąpił w telewizyjnym filmie Piękny był pogrzeb, ludzie płakali, którego zdjęcia były realizowane w Kaliszu. Łącznie wystąpił w kilkudziesięciu polskich i zagranicznych (NRD, koprodukcja z Francją) filmach fabularnych, telewizyjnych i serialach, ale jego możliwości i świetny warsztat aktorski nigdy nie były przez kinematografię wykorzystane do końca.
Dysponował szerokim wachlarzem środków artystycznych. Z powodzeniem grywał zarówno postaci pełne liryzmu, ciepła, szlachetności, jak i skrajnie negatywne, chłodne i cyniczne, które jednak mimo wszystko zachowały pewną dozę wdzięku. Charakterystyczny, lekko ironiczny uśmieszek dystansowały go od otoczenia i odtwarzanej postaci. Warunki fizyczne, wygląd zewnętrzny, elegancja spowodowały, że chętnie obsadzano go w rolach inteligentów (prokurator w Głos ma prokurator W. Haupe, redaktor Rydz w Życie raz jeszcze J. Morgensterna, urzędnik austriacki w Popioły A. Wajdy, krytyk filmowy Buvin w Pogoń za Adamem J. Zarzyckiego), wojskowych (oficer I Dywizji Pancernej w Daleka jest droga B. Poręby, szef gestapo w Znicz olimpijski L. Lorentowicza, generał Józef Haller w Śmierć prezydenta J. Kawalerowicza), arystokratów (margrabia Karol von Ansbach w Czarne chmury A. Konica, książę Albrecht Hohenzollern w Królowa Bona J. Majewskiego), dyplomatów (hrabia Zierowski, ambasador Austrii w Ojciec królowej W. Solarza, premier David Lloyd George w Polonia Restituta B. Poręby), uczonych (profesor Omielski w Podróż za jeden uśmiech S. Jędryki); lekarzy (doktor Mikulski w serialu Doktor Ewa H. Kluby, doktor Willi von Fuchs w Zazdrość i medycyna J. Majewskiego, doktor Meller w Głosy J. Kijowskiego), duchownych (pastor Wittembach w Lokis Majewskiego). W filmach i w telewizyjnych widowiskach sensacyjnych często odtwarzał komisarzy policji lub wyrafinowanych przestępców (por. MO Kapliński w Zbrodniarz i panna J. Nasfetera, Krzysztof, szef gangu w Brylanty pani Zuzy P. Komorowskiego Sheppard, starszy inspektor Scotland Yardu w Śledztwo M. Piestraka, "Inżynier" w 07 zgłoś się K. Szmagiera),
Najchętniej grywał role współczesne, choć w jego bogatym dorobku nie brakowało także ról kostiumowych.
Pierwsze kontakty Fettinga z muzyką sięgają jeszcze lat okupacji (fascynacja zespołem braci Brodzińskich, orkiestrą George'a Scotta, pianisty Stępowskiego). W latach czterdziestych zapoznał się z nagraniami jazzowymi, które zaczął także kolekcjonować. Dzięki bratu pianiście, i pod jego kierunkiem, rozpoczął naukę gry na fortepianie. Jako muzyk (pianino, akordeon) i kierownik jazzowej grupy "Marabut" debiutował w warszawskiej YMCA w sezonie 1947/48. Po powrocie do Warszawy związał się z Polskim Radiem (jako aktor, konferansjer, piosenkarz). Ta współpraca trwała aż do śmierci. Debiutował jako lektor w Radiowym Studiu Piosenki, prowadzonym przez A. Osiecką i J. Borkowskiego. Tam też rozpoczął karierę jako piosenkarz. Głównie kojarzony z balladą, gatunkiem, w którym uznawany był za mistrza. Wykonywał m.in. piosenki muzyków o proweniencji jazzowej: K. Komedy, A. Trzaskowskiego, A. Kurylewicza, K. Sadowskiego, a także A. Walacińskiego, A.J. Marka i M. Małeckiego. Największy rozgłos i uznanie przyniosło mu wykonanie ballady Nim wstanie dzień (muz. K. Komeda, sł. A. Osiecka) z filmu Prawo i pięść (reż. J. Hoffman) oraz piosenki Deszcze niespokojne ... (muz. A. Walaciński, sł A. Osiecka) do serialu Czterej pancerni i pies (reż. K. Nałęcki). Wykonywał także piosenki ze światowego repertuaru, np. Il faut savoir (To trudna rzecz) z repertuaru Ch. Aznavoura czy September Song (muz. K. Weill), w jazzowej aranżacji Z. Namysłowskiego. Popularność przyniosła mu śpiewana rola Higginsa w My Fair Lady (aranż. Roman Czubaty). Brał także udział w licznych koncertach estradowych.
Od 1953 do 1982 był członkiem SPATiF-ZASP, w tym przewodniczącym Oddziału Gdańskiego (1958-60). Za działalność artystyczną wielokrotnie odznaczany, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim OOP (1980), Medalem 40-lecia Polski Ludowej, Złotą Odznaką Honorową "Za zasługi dla Warszawy".
Zm. 30 I 2001 w Warszawie. Pochowany na Starych Powązkach (kwatera 74-1-28).
Bibliografia: Bończa-Szabłowski J, Hamlet z jazzową pasją "Rzeczpospolita" 27/2001 s. A10; Ćwierć wieku na scenie Edmunda Fettinga "Jazz" nr 11/1974; Eberhardt K., Album aktorów polskiego filmu i telewizji, Warszawa 1975; Encyklopedia kina (red. Lubelski T.), Kraków 2003; Kto jest kim w Polsce 1989, Warszawa 1989; Leksykon polskich filmów fabularnych (red. Słodkowski J.), Warszawa 1997; Teatr Powszechny 1945+1975+1995 (red. Buchwald D., Niedziółka C.), Warszawa 1997; roczniki "Filmowego Serwisu Prasowego"; strona internetowa: www.filmpolski.pl (11.11.2004);
Źródło: Słownik biograficzny wielkopolski południowo-wschodniej. Ziemia kaliska, tom 3
Autor noty biograficznej: Andrzej Androchowicz